موتورخانه چیست؟ آشنایی با انواع موتورخانه و مزایا و معایب هر کدام

همه ما میدانیم موتورخانه چیست، در بیشتر ساختمان های مسکونی، اداری و صنعتی یک اتاق اختصاصی برای نگهداری از تجهیزات گرمایشی و سرمایشی وجود دارد؛ این اتاق، همان موتورخانه ساختمان است. در این مقاله ابتدا میخواهیم تعریف درستی از موتورخانه ارائه کنیم و سپس به معرفی انواع آن، مزایا، معایب و روش های افزایش بازدهی آن بپردازیم.

موتورخانه چیست؟

موتورخانه یک انباری یا اتاق برای نگهداری تجهیزات حرارت و برودت نظیر پمپ، آبگرمکن، مخزن آب گرم، دیگ بخار، مشعل و … است که انرژی لازم را برای سیستم های سرمایشی و گرمایشی یک ساختمان فراهم میکنند. در واقع میتوان گفت، موتورخانه آپارتمان، مرکز نگهداری تاسیسات و انتقال دهنده گرما و سرما به شوفاژ و فن کول میباشد. متراژ موتورخانه با توجه به نوع ساختمان متفاوت است. 

انواع موتورخانه کدامند؟

موتورخانه بر اساس نوع ساختمان به انواع مختلفی از جمله مسکونی، تجاری، اداری و صنعتی تقسیم میشود. در واقع بر اساس نیاز یک ساختمان، نوع موتورخانه نیز متفاوت است، مثلا تعداد افرادی که در یک مجتمع مسکونی ۸ واحد زندگی میکنند بسیار کمتر از تعداد افراد حاضر در یک اداره یا یک مرکز صنعتی است. بنابراین طبیعی است که آبگرمکن، مشعل، پمپ و سایر تجهیزات گرمایشی با ظرفیت کمتر در یک موتورخانه کوچکتر باشند.

به طور کلی سیستم موتورخانه مرکزی به دو دسته زیر تقسیم می شود:

1. موتورخانه مسکونی
2. موتورخانه صنعتی

در ادامه با توضیح موتورخانه مسکونی و صنعتی، به بررسی تفاوت های آنها میپردازیم.

موتورخانه مسکونی، مناسب برای مصرف خانگی

موتورخانه مسکونی معمولا یک اتاق کوچک و نمور است که در زیر زمین یا پارکینگ ساختمان قرار گرفته که دیگ موتورخانه، آبگرمکن، مشعل، تابلو برق و تجهیزات گرمایشی، سرمایشی و تهویه مطبوع در آن جای گرفته است. در خانه هایی که موتورخانه جداگانه ندارند، تجهیزات گرمایشی اغلب در پارکینگ یا آشپزخانه نصب می شود. از آنجایی که هزینه ابزارها و امکانات موتورخانه ساختمان برای یک خانه بسیار بالاست، توصیه میکنیم که پکیج را به عنوان سیستم گرم کننده خانه خود انتخاب کنید.

موتورخانه صنعتی چیست؛ تفاوت آن با موتورخانه مسکونی

 محیط های صنعتی شامل کارخانه ها، ادارات و مراکز صنایع بزرگ میشوند، در نتیجه برای تنظیم سیستم گرمایش و سرمایش این فضاها باید موتورخانه صنعتی در ساختمان وجود داشته باشد. موتورخانه های صنعتی متراژ بسیار بزرگتری نسبت به موتورخانه های مسکونی دارند زیرا باید تشکیلات و ابزارهای بزرگتر و پیچیده تری را در خود جای دهند. برای مجتمع های بزرگی مانند برج ها و بیمارستان ها معمولا موتورخانه در یک ساختمان جدا و اختصاصی قرار دارند.

موتورخانه چگونه کار می کند؟

 حالا که دانستیم موتورخانه چیست باید طرز کار این سیستم گرمایشی را نیز درک کنیم. در واقع موتورخانه از تجهیزات مختلفی مانند پمپ آب، سختی گیر، منبع انبساط و … تشکیل شده است. سختی گیر یکی از قطعات اصلی موتورخانه است و همان طور که از نام آن انتظار می رود، وظیفه گرفتن مواد معدنی، کلسیم و سایر املاح آب است. طرز کار موتورخانه به این صورت است وقتی آب از سختی گیر عبور کرد، وارد دیگ آب بخار میشود و سپس این آب گرم یا سرد توسط لوله کشی ها به پمپ میرسد. پمپ جریان آب را از لوله های آب سرد و گرم به تمام دستگاه های خنک کننده و گرم کننده مانند فن کویل و رادیاتور منتقل میکند.

مزایای موتورخانه مرکزی چیست

موتورخانه ها در گذشته کاربرد بیشتری داشتند زیرا هم در ساختمان های مسکونی و هم در مجتمع های صنعتی و اداری مورد استفاده قرار می گرفتند؛ اما به مرور زمان و به لطف پیشرفت تکنولوژی، پکیج ها جای این سیستم گرمایشی را در آپارتمان ها گرفتند. با اینکه این روزها پکیج های دیواری و زمینی اصلی ترین سیستم های گرم کننده در خانه ها هستند، اما به این معنی نیست که موتورخانه ها منسوخ شده اند.

همان طور که گفتیم هنوز هم منبع تولید گرما برای شوفاژها و آب گرم برای بسیاری از مراکز بزرگ موتورخانه ها هستند و این استفاده گسترده به خاطر مزایای آن است. مزایایی از جمله:

• ذخیره آب گرم
• قیمت پایین
• احتمال خرابی کمتر

در ادامه درباره مزایای موتورخانه بیشتر توضیح داده و هر کدام را برای شما باز می‌کنیم.

مطالعه بیشتر:

پکیج چیست؟ معرفی سیستم گرمایشی پکیج

ذخیره آب گرم، از مزیت های مهم موتورخانه مرکزی

اگر از من بپرسند بزرگ ترین نقطه قوت موتورخانه چیست؟ بدون شک میگویم بزرگترین مزیت موتورخانه که آن را نسبت به پکیج های دیواری برتری میدهد، ذخیره آب گرم در صورت قطعی برق است. از آنجایی که موتورخانه ها تانک آب دارند، میتوانند تا مدتی بعد از قطعی برق نیز آب گرم داشته باشند و نیاز افراد را برطرف کنند، در حالیکه پکیج های دیواری با قطعی برق از کار می افتند. 

موتورخانه ساختمان، سیستمی با قیمت پایین و مقرون به صرفه 

برای ساختمان های بزرگ مانند بیمارستان ها، مراکز تجاری و … نصب چندین پکیج واقعا عاقلانه نیست، زیرا هزینه زیادی در پی دارد، در چنین شرایطی برای صرفه جویی در مخارج گرمایش محیط و تولید آب گرم، یک موتورخانه صنعتی میسپارند.

احتمال خرابی و مشکلات کمتر

موتورخانه کمتر از پکیج ها دچار خرابی و مشکل می شود، زیرا از تجهیزات و اجزای بسیار محکمی ساخته شده است؛ در نتیجه هزینه های مربوط به تعمیر موتورخانه بسیار کاهش میابد. از طرفی چون موتورخانه ساختمان، مشاع است، هنگام بروز خرابی باید تمام ساکنین در تعمیر آن شرکت کرده و هزینه کنند. بنابراین این هزینه بسیار کمتر خواهد شد در حالی که پکیج های دیواری برای هر واحد ساختمان مستقل هستند و هر واحد باید جداگانه هزینه های تعمیر پکیج خود را بپردازد.

معایب موتورخانه

موتورخانه در کنار تمام مزایایی که دارد، خالی از عیب و ایراد نیست، به همین خاطر برخی از افراد به خرید و نصب پکیج روی آورده اند. در ادامه به چند مورد از معایب موتورخانه آپارتمان می پردازیم از جمله:

• نیاز داشتن به فضای بزرگ
• بازدهی و راندمان پایین

در ادامه بحث معایب موتورخانه ساختمان، هر یک از نقطه ضعف‌های این سیستم را تشریح می‌کنیم.

نیاز داشتن به فضای بزرگ

موتورخانه آپارتمان و ساختمان فضای بسیار بزرگی می طلبد زیرا باید تجهیزات زیادی از قبیل منبع انبساط، مخزن، پمپ، دودک و … در آن قرار بگیرد. به همین خاطر اشغال فضای زیاد را میتوان یکی از معایب این سیستم های گرم کننده دانست.

بازدهی پایین، یکی از معایب بزرگ سیستم موتورخانه مرکزی

راندمان موتورخانه کمتر از پکیج های دیواری است، زیرا همیشه در حال گرم کردن آب مخزن است و انرژی زیادی مصرف میکند. به عبارت بهتر می توان گفت که مصرف گاز موتورخانه نسبت به مقدار کاری که انجام میدهد کمتر است در حالی که پکیج در اسرع وقت آب گرم مورد نیاز افراد را تامین میکند. از طرف دیگر چون آب گرمی که توسط موتورخانه تولید میشود، بین کل ساکنان ساختمان تقسیم میشود، ممکن است در ساعات اوج مصرف شاهد کاهش فشار آب گرم باشید و باید صبر کنید که آب گرم شود.

روش های افزایش بازدهی موتورخانه

با اینکه موتورخانه از تجهیزات بسیار محکم ساخته شده اما از آنجایی که برای تامین آب سرد و گرم سیستم های گرمایشی و سرمایشی در فصل تابستان و زمستان به کار میرود، طبیعی است که همیشه راندمان بالایی نداشته باشد.

برای اینکه بازدهی موتورخانه را افزایش دهید، ابتدا باید بدانید که چه عواملی باعث اتلاف انرژی سیستم های گرمایش و سرمایشی میشود. مهم ترین فاکتورهایی که باعث از دست دادن انرژی موتورخانه می شود عبارتند از:

• عدم عایق بندی دیگ بخار
• عدم احتراق کامل سوخت و هوا در مشعل
• عدم تنظیم دمای هوای ترموستات
• مناسب نبودن دودکش 
• لوله کشی های نادرست
• عدم تطابق دیگ بخار با حرارت مورد نیاز ساختمان
• عدم تعمیر دوره ای و سرویس موتورخانه به طور مداوم
• عدم تناسب توان مکانیکی الکتروموتور با پمپ یا فن دستگاه

حالا که عوامل اتلاف انرژی موتورخانه آپارتمان را شناختید، راه حل های افزایش بازدهی این مکان را به شما ارائه میکنیم:

عایق کردن تجهیزات موتورخانه

وقتی صحبت از عدم اتلاف انرژی می شود، اولین روشی که به ذهنمان میرسد، عایق کاری است که موتورخانه هم از این قاعده مستثنی نیست. مهم ترین قسمت هایی که باید در موتورخانه عایق شوند، لوله کشی ها، شیرها، فلنج ها، مخزن آب گرم و منبع انبساط است. میتوان با بهره گیری از یک روش عایق کاری صحیح، از هدر رفتن هوای گرم و سرد در زمستان و تابستان جلوگیری نمود. اگر میخواهید با کمک عایق کاری بازدهی موتورخانه را افزایش دهید، ۲ راه پیش روی خود دارید: 

1. عایق کاری معدنی: استفاده از عایق های معدنی یک روش سنتی است که برای افزایش راندمان تجهیزات موتورخانه به کار میرود. در این روش، از پشم شیشه، پشم سنگ و سرباره به عنوان یک پتو روی لوله ها و سایر اجزا استفاده میکنند. با اینکه این پتوهای پشمی از هدر رفتن دمای بالاتر از ۵۰ درجه و دمای پایین تر از ۱۵ درجه مناسبند اما با جذب رطوبت، به مرور کارایی آنها کاهش میابد، به همین خاطر متخصصان تاسیسات ساختمان توصیه میکنند که از روش عایق کاری دوم که در ادامه به آن می پردازیم، استفاده نمایید.
2. عایق های NBR/PVC و EPDM: عایق های EPDM و NBR دو روش مدرن برای افزایش کارکرد موتورخانه هستند که به دلیل مزایای آنها نسبت به روش اول برتری دارند. از جمله این مزایا میتوان به گسترده تر بودن طیف دمای کار آنها و عایق بودن در برابر رطوبت اشاره کرد. عایق های EPDM و PVC دماهای بین ۴۰- تا ۱۲۵ را ساپورت کرده و به پوشش ضد آب احتیاجی ندارند؛ بنابراین نیازی نیست که نگران کاهش عملکرد عایق ها به مرور زمان باشید.

استفاده از سیستم کنترل هوشمند موتورخانه

یکی از موثرترین روش های افزایش بازدهی موتورخانه، استفاده از سیستم کنترل هوشمند است. برخلاف موتورخانه های سنتی که در طول روز و شب دمای آب گرم یک عدد ثابت است، سیستم کنترل هوشمند دمای هوای بیرون را اندازه گیری کرده و با توجه به آن دمای مناسب ساختمان را تنظیم میکند. به همین خاطر هوای داخل منازل آنقدر گرم نمیشود که احتیاج به باز کردن پنجره ها داشته باشید. سیستم کنترل هوشمند راندمان موتورخانه های صنعتی را نیز افزایش میدهد. در ادارات، مراکز تجاری، مدارس و ساختمان های دیگر که ساعت کاری مشخصی دارد، میتوان در ساعات غیر کاری موتورخانه را خاموش کرده تا در مصرف انرژی صرفه جویی شود.

سرویس و تعمیر تجهیزات موتورخانه

سومین راهی که برای افزایش بازدهی موتورخانه میتوان انجام داد، سرویس دوره ای و منظم دستگاه های گرمایش و سرمایش این محیط است. بسیاری از افراد تا زمانی که یکی از قطعات موتورخانه خراب نشود تعمیر و سرویس را شروع نمیکنند. در حالی که با سرویس منظم تجهیزات حرارت و برودت میتوان از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری کرد و دیگر نیازی به تعمیر موتورخانه نیست. سرویس کاری موتورخانه علاوه بر صرفه جویی در هزینه های تعمیر سیستم های گرم کننده و خنک کننده، باعث بهینه سازی عملکرد تجهیزات موتورخانه نیز می شود. از جمله خدمات سرویس موتورخانه، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تمیز کردن و از بین بردن رسوب های مشعل
• تناسب میزان سوخت و هوای مشعل برای جلوگیری از احتراق ناقص
• طراحی صحیح دودکش و نصب دمپر برای افزایش قدرت مکش و مدت زمان انتقال حرارت
• جلوگیری از نشتی هوا در آبگرمکن
• دوده زدایی محفظه احتراق مخزن آب گرم

اقدامات بالا از جمله مهمترین خدماتی هستند که باعث افزایش راندمان موتورخانه میشوند. توجه داشته باشید که این اقدامات باید توسط سرویس کار مجرب و ماهر و حداقل هر ۶ ماه یکبار انجام شود تا موتورخانه آپارتمان بهترین عملکرد خود را ارائه دهد.

سخن پایانی

موتورخانه آپارتمان نقش حیاتی در بهبود عملکرد سیستم های حرارت و برودت یک ساختمان دارد. البته همیشه موتورخانه برای یک ساختمان انتخاب مناسبی نیست، مثلا برای آپارتمان های مسکونی کم واحد، نصب پکیج دیواری یا زمینی شاید انتخاب بهتری باشد. در این مقاله سعی کردیم علاوه بر توضیح اینکه موتورخانه چیست به مزایا، معایب و انواع آن بپردازیم. چنانچه به یک تعمیرکار یا سرویس کار باتجربه و متخصص برای تعمیر موتورخانه در تهران نیاز دارید، می توانید به مرکز تهران سرویس یار مراجعه نمایید و از خدمات تعمیر فوری موتورخانه در منزل استفاده کنید.

تاریخ انتشار۱۵/۰۷/۱۴۰۱ @ ۰۱:۰۲